LakennijverheidDiksmuide was in de middeleeuwen één van de Vlaamse steden waar de lakennijverheid voor bloei zorgde. Met hoogwaardige Engelse wol werd ook hier het gerenommeerde Vlaamse laken geproduceerd. Dit luxeproduct kon slechts door de hogere maatschappelijke klassen worden betaald. De lagere standen kleedden zich doorgaans met kledij vervaardigd uit lokale grondstoffen. Ook daar was Diksmuide in bedreven (cf. verwijzing naar de inheemse schapenteelt in de naam Lampernisse van lammerenisse of -weide). Het stadsarchief Diksmuide bezit de volgende documenten met betrekking tot de Diksmuidse draperie:
|
Grote Heilige Geest (1300-1796)
De Grote Heilige Geest is de naam die gebruikt werd voor de armen- en wezenscholen en -gestichten. In Diksmuide waren deze gevestigd in de Woumenstraat (de huidige Koning Albertstraat). De jongensarmenschool werd er in 1622 gevestigd, de aanpalende meisjesschool kwam er in 1624. De oprichting van deze scholen, en dan vooral die van de meisjesschool, was grotendeels te danken aan de gift van een zekere Catharina de Costere.
Wat betreft hun inkomsten teerden deze scholen vooral op giften, zoals ook uit de analyse van een rekening van de Grote Heilige Geest voor het jaar 1695 blijkt:
Inkomsten
- Slot van vorige rekening
- Ontvangst van landen eigendom van de armen (cijns/pacht) (Esen, Woumen, Merkem, Nieuwkapelle, Sint Jacobskapelle, Oudekapelle, Oostkerke, Kaaskerke, Bootshoeke, Stuivekenskerke, Beerst, Pervijze)
- Ontvangst van volgagien
- Erfelijke en losrenten
- Renten toekomend aan de meisjesschool
- Nieuwe renten gemaakt met de geloste
- Ontvangst van landpachten eigendom van de grote heilige geest (Esen, Woumen, Kaaskerke, Nieuwkapelle, Oudekapelle, Lampernisse, Pervijze, Stuivekenskerke, Werken)
- Ontvangst van lopende renten en gagien
- Ontvangst van landen eigendom van de arme meisjesschool (Beerst, Oostkerke, Kaaskerke)
- Ontvangst van renten door donatie van Cathelyne de Coster
- Ontvangst van renten gemaakt met de geloste
- Ontvangst van de verlopen van nieuwe renten gemaakt met de geloste
- Ontvangst van renten door donatie van verschillende personen
- Ontvangst van renten toekomend door testament
- Ontvangst van huizen eigendom van de armen
- Ontvangst van aalmoezen (uit herbergen, kerken en in de stad)
- Ontvangst van koorrechten
- Extraordinaire ontvangst
Uitgaven
- Misen en betalingen ten opzichte van de ontvangst
- Renten ten laste van de armen
- Andere betaling van ordinaire onkosten
- Andere betaling van renten ten laste van de heilige geest
- Vervanging van geloste renten
- Pensioenen, misdiensten en andere
- Betalingen voor het kopen van noodzakelijkheden voor de kinderen, aalmoezen, en andere
- Salaris van de rendant en andere ordinaire onkosten
Het stadsarchief Diksmuide beschikt over de volgende documenten met betrekking tot de Grote Heilige Geest:
- Een laat vijftiende-eeuwse oorkonde
- Rekeningen van de Grote Heilige Geest van 1680-1766 (met hiaten)
- Inlegboeken van de gouverneurs van de jaren 1706 en 1711
Magdalenahof (1288-1797)
Het Magdalenahof of leprozenhuis was een inrichting voor lepralijders, waar zij geïsoleerd werden gehouden van de rest van de bevolking, om te voorkomen dat deze ook zouden worden besmet met lepra. In 1288 werd voor de Stad Diksmuide buiten de Zuidpoort (richting Ieper) een leprozenhuis opgericht. Het huis was toegewijd aan de H. Maria Magdalena, en werd ook het Magdalenahof genoemd.
In 1591 werd het Magdalenahof verwoest met de hofstede en de kapel buiten de Zuidpoort. De schade beliep tot 2.000 ponden groot. Het leprozenhuis werd herbouwd in 1610, en in 1646 door soldaten gans verbrand.
Het Stadsarchief Diksmuide bezit de volgende bronnen in verband met het Magdalenahof:
-
Rekening van het Magdalenahof voor het jaar 1708
Sint-Janshospitaal (1538-1797)
Vanaf het jaar 1538 was het Sint-Janshospitaal in Diksmuide actief [Wat zeer laat is]. In deze burgerlijke liefdadigheidsinstelling werden mannen en vrouwen opgenomen. Naast zieken namen de voogden/regenten van het St.-Janshospitaal ook proveniers op die zich wilden verzekeren van een verzorgde oude dag.
Een provenier is iemand die is opgenomen of zich heeft ingekocht in een stichting waaraan bepaalde proven zijn verbonden. Een prove is dan weer een jaarlijkse toelage aan arme mensen opdat ze in hun levensonderhoud zouden kunnen voorzien. De door de proveniers betaalde bedragen waren voor het hospitaal een extra bron van inkomsten. Als de proveniers te lang leefden werden de inkoopsommen echter snel verteerd.
Het financieel beheer van het hospitaal was in handen van de ‘ontvanger van het St.-Janshospitaal’, deze persoon was afkomstig uit het stadsbestuur. Jaarlijks moest hij de inkomsten en uitgaven van het hospitaal bijhouden. De rekeningen die hij daarvan opstelde werden het jaar daarop, op verzoek van de voogden en vrouwkes van het hospitaal, gecontroleerd door de baljuw, burgemeesters en schepenen van de stad. Een rekening bevatte doorgaans de volgende posten:
Inkomsten
-
Slot voorgaande rekening
-
Renten (losrenten, volgagien, erfelijke renten)
-
Huispachten
-
Landpachten (o.m. in Esen, Beerst, Kaaskerke, Oostkerke, Reninge) belangrijkste inkomstenpost (tot 75% van de totale ontvangst)
Uitgaven
-
Voor de hulp aan bedlegerige zieken
-
Voor de proveniers (pensioenen (30-0-0 parisis/persoon/jaar) en korenslagen)
-
Buitengewone lonen (vb. voor muziekdienst, dokters, preken)
-
Renten
-
Maaltijdsgelden (maaltijden op feestdagen vb. Sint-Jansdag, Sint-Maartensmis)
-
Buitengewone betalingen (herstellingen)
Het Stadsarchief Diksmuide beschikt over de volgende bronnen met betrekking tot het Sint-Janshospitaal:
-
Enkele laat vijftiende eeuwse oorkonden
- Rekeningen van het Sint-Janshospitaal voor de periode 1669-1708 (met hiaten)
Heerlijkheid Diksmuide
Met betrekking tot de heerlijkheid Diksmuide bevinden zich ondermeer de volgende stukken in het archief:
- Rekeningen (1650-1781) (met hiaten)
- Oorkonden (1576-1648)
- Pachtboeken (1733-1745, 1756, 1756-1758)
Schepenbank als bestuurlijk lichaamHet stadsarchief Diksmuide bezit de volgende documenten met betrekking tot de bestuurlijke taken van de schepenbank:
|
Schepenbank als rechterlijk lichaamDe schepenbank had ook bevoegdheden op gebied van rechtspraak. Volgende bescheiden zijn hier van terug te vinden in het stadsarchief:
|
Schepenbank als wetgevend lichaamOp wetgevend gebied bezit het stadsarchief de volgende bescheiden:
|